Jak działa terapia kompresyjna
Kompresoterapia należy do najstarszych metod leczenia chorób układu żylnego. Podstawowym elementem terapii kompresyjnej jest stosowanie specjalistycznych wyrobów uciskowych (rajstop, pończoch lub podkolanówek), które wywierają ucisk na kończynę.
Poprzez uciskanie kończyny przy pomocy stopniowanej kompresji, produkty uciskowe spełniają funkcję warstwy mięśni. Delikatne przyciskają rozciągnięte ściany żyły do siebie i umożliwiają w ten sposób zamknięcie zastawek. Pojemność żyły jest zmniejszona, co przywraca prawidłowy przepływ krwi i wspomaga krążenie. Nie dopuszcza to do zalegania krwi w kończynie, powstawania skrzeplin w żyłach i ułatwia gojenie się owrzodzeń żylnych. Ucisk zmniejsza obrzęk i przywraca kończynom fizjologiczne kształty. Ponadto skarpety i pończochy uciskowe wspomagają powrót krwi żylnej do serca, zmniejszają ciśnienie żylne, zapobiegają zastojowi żylnemu i uszkodzeniu ścian żył oraz skutecznie redukują ból i uczucie ciężkich nóg.
Najwięcej zalegającej krwi gromadzi się wokół kostek, dlatego wyroby lecznicze są w tym miejscu bardzo ciasne. Jeśli chodzi o pończochy i rajstopy ucisk zmniejsza się stopniowo i w połowie uda jest już minimalny. Aby ucisk był skuteczny, musi być powtarzany i odpowiednio stopniowany na poszczególne fragmenty kończyny [1].
Wskazania
Terapia uciskowa jest zalecana przez lekarza w ramach leczenia zapalenia żył, zakrzepicy żylnej, po operacji żył oraz w celu zmniejszenia objawów przewlekłej niewydolności żylnej (uczucie ciężkości w nogach, żylaki, obrzęk, owrzodzenia na nogach). Może być również zalecana w celu zapobiegania problemom żylnym podczas ciąży i w trakcie długich podróży. Stałe noszenie wyrobów uciskowych daje dobre rezultaty i w wielu przypadkach — np. po przebytym zapaleniu żył czy wystąpieniu zespołu pozakrzepowego — jest koniecznością, ponieważ zapalenie żył trwale uszkadza zastawki, co nasila zaburzenia w krążeniu krwi i zwiększa dolegliwości w chorobie żylakowej.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że wyroby uciskowe nie są środkiem leczniczym, jednak skutecznie zapobiegają powstawaniu lub nasilaniu się zaburzeń krążenia krwi żylnej w kończynach [2].
Przeciwskazania
Przeciwskazania są ograniczone i obejmują: zaawansowaną obturacyjną chorobę tętnic obwodowych, ciężką niekontrolowaną zastoinową niewydolność serca, wstrząs septyczny, zapalenie żył, sączące zapalenia skóry oraz zaawansowaną neuropatię obwodową. Zanotowano bardzo niewiele przypadków alergii na jeden z elementów odzieży.
Skutki uboczne terapii uciskowej nie występują, jeśli ściśle przestrzega się tabeli rozmiarów podanej przez producenta.
Stosowanie profilaktyczne
Krew w żyłach kończyn dolnych zwykle musi płynąć w „górę” i pokonywać siłę przyciągania ziemskiego. Mięśnie podudzia wspomagają ten transport, jednak przy długotrwałym siedzeniu lub staniu zdarza się, że nie pracują lub mało efektywnie wspomagają przepływ krwi żylnej. To z kolei prowadzi do nadmiaru krwi w kończynach dolnych. Dlatego terapię uciskową można stosować także u osób zdrowych, których praca wymaga dłuższego stania (sprzedawcy, fryzjerzy, pielęgniarki, dentyści) lub siedzenia (kierowcy, urzędnicy, kasjerzy, pracownicy biurowi, lekarze).
Profilaktyczne stosowanie kompresjoterapii powinny rozważyć również:
osoby genetycznie predysponowane do PNŻ, o zastawkach w mniejszej ilości bądź uszkodzonych;
osoby z nadwagą, u których zwiększona objętość brzucha i tkanki tłuszczowej utrudnia odpływ krwi z żył kończyn dolnych do serca;
kobiety w ciąży, u których znaczne zwiększenie objętości jamy brzusznej i obniżenie aktywności fizycznej powoduje trudniejszy przepływ żylny, a hormony — rozluźnienie żył w pierwszym trymestrze;
pasażerów odbywających długie loty samolotem bądź podróżujących samochodem, ponieważ zaburzenie krążenia krwi w takich przypadkach może doprowadzić do choroby zakrzepowo-zatorowej nawet u młodych ludzi.
Wyroby profilaktyczne są dostępne bez recepty i zwykle nie wymagają pomiarów dokonywanych przez lekarza.
Dobór odpowiednich pończoch
Wyboru właściwego rozmiaru pończochy czy rajstop powinien dokonać doświadczony w tym zakresie lekarz. Doświadczenie i ultrasonograf pozwolą lekarzowi ocenić stan ścian naczyń układu żylnego pacjenta. Co więcej, lekarz wymierzy kończynę w kilku miejscach i na podstawie tabel wydanych przez firmę produkującą dany asortyment materiałów uciskowych wybierze rozmiar i klasę ucisku. Złe dopasowanie pończoch, podkolanówek czy rajstop uciskowych może nawet zaszkodzić.
Klasy kompresji [3]
Pończochy uciskowe są dostępne w różnych poziomach ucisku, w zależności od ciężkości leczonego zaburzenia. Ucisk wywierany przez pończochy uciskowe w okolicach kostki jest mierzony w milimetrach słupa rtęci (mm Hg). Poziomy kompresji są określone przez różnego rodzaju oficjalne normy. Lekarz ustala poziom ucisku w zależności od poziomu zaawansowania choroby.
Wyroby uciskowe produkowane są w 4 klasach kompresji, od najsłabszej (I stopień) do najsilniejszej (IV stopnień).
Kompresja jest to pożądana siła, z rajstopy, pończochy lub podkolanówki uciskają kończyny i w ten sposób wspomagają krążenie krwi żylnej.
Wyroby z I stopniem kompresji stosowane są w profilaktyce przeciwżylakowej. Są również wskazane na początku leczenia niewydolności żylnej.
Produkty z II klasą ucisku zalecane są w przewlekłej niewydolności żylnej z żylakami. Stosowane są także przy skłonnościach do obrzęków, po operacji żylaków, skleroterpaii i żylaków u kobiet w ciąży.
III stopień ucisku zalecany jest w niewydolności żylnej pozakrzepowej i zapaleniu żył.
IV stopień kompresji wskazany jest w przypadku bardzo zaawansowanych zmianach, w rozległych obrzękach limfatycznych.
Dopasowanie leczenia
W zależności od choroby podczas terapii uciskowej mogą być stosowane różne formy odzieży: skarpety, pończochy (sięgające do podudzi lub ud), rajstopy i rękawy.
Stosowanie
Wyroby uciskowe są skuteczne tylko wtedy, gdy są prawidłowo zakładane — samodzielnie bądź z pomocą tzw. butlera. Odpowiednich instrukcji i demonstracji powinien udzielić lekarz podczas wizyty. Zaleca się nakładanie pończoch przed wstaniem z łóżka, z uniesionymi do góry nogami, gdy nogi nie są jeszcze obrzęknięte. Można je również zakładać o innych porach dnia po uniesieniu na kilka minut nogi powyżej poziomu serca.
W ostatnich latach znacznie poprawiła się estetyka oferowanych przez firmy wyrobów. Prócz możliwości stosowania rajstop, pończoch czy podkolanówek, można przebierać również w teksturze, wzorach i kolorach, wersjach z odkrytymi bądź zakrytymi palcami. Wiele z nich nie różni się wyglądem od bielizny dostępnej w sklepach.
[1]. https://zakrzepica.mp.pl/wszystkoozakrzepicy/zakrzepicazylna/56088,terapia-uciskowa
[2]. https://www.sigvaris.com/pl/pl/wiedza
[3]. http://zdrowo.info.pl/kompresoterapia.html